WORD FORMATION czyli słowotwórstwo odgrywa zasadniczą rolę w języku angielskim. Każdy język ma swoje charakterystyczne niuanse (czasami są to też rzucające się w oczy różnice). Charakterystyczne dla języka angielskiego będą czasowniki frazowe t.j. phrasal verbs, idiomy czy właśnie słowotwórstwo, a więc przedrostki, przyrostki, wrostki i temu podobne formanty.
Słowotwórstwo, krótko mówiąc, polega na dodawaniu do słowa przedrostków (prefixes), przyrostków (suffixes) i innych nieregularnych form jak wrostki (wstawimy je w środku słowa) np. moje ulubione, ale nieco gorszące (proszę, żeby dzieci nie czytały tego wersu) – abso-fuckin-lutely i tutaj to pogrubione będzie właśnie wrostkiem.
W ten sposób możemy z czasownika w języku angielskim utworzyć np. rzeczownik. Dzięki znajomości zasad słowotwórstwa jesteśmy w stanie uczyć się nowego słownictwa bardziej efektywnie. Jak? Otóż, znając podstawowe zasady słowotwórstwa jesteśmy w stanie zapamiętać kilka słów tworząc je od „jednej bazy/podstawy”.
Spójrzcie:
(adj) happy – szczęśliwy
Ten przymiotnik zna chyba każdy. Teraz dodając do niego przedrostki czy przyrostki możemy utworzyć inne części mowy.
(adj) UNhappy – nieszczęśliwy
Powstaje nam przymiotnik o przeciwnym znaczeniu.
(n) happINESS – szczęście
(n) UNhappINESS – nieszczęście
(adv) happILY – szczęśliwie
Po dodaniu końcówki -LY powstaje przysłówek. To jedna z głównych zasad tworzenia przysłówków w języku angielskim.
Ile nowych słów zostało w głowie?
- happy
- unhappy
- happiness
- unhappiness
- happily
Pięć to dobra dzienna porcja, aby nie przeciążyć głowy.
ZASADY SŁOWOTWÓRSTWA
Nie będę kryć, że zasad słowotwórstwa jest sporo i nie wszystkie są przejrzyste. Jak to w angielskim: istnieje masa wyjątków. Przedstawię te, które uważam za najbardziej istotne i warte zrozumienia, aby język był dla nas bardziej przystępny, a uczenie się go zachęcające.
Jak tworzymy rzeczowniki?
Rzeczownik w języku angielskim tworzymy poprzez dodanie do czasowników przyrostka -ION, -MENT. W niektórych przypadkach musimy przyrostek poprzedzić delikatnymi kosmetycznymi poprawkami i wstawić jedną, dwie, trzy dodatkowe litery.
(v) imagine – wyobrażać
(n) imaginATION – wyobraźnia
_________________________________________________________________
(v) employ – zatrudniać
(n) employMENT – zatrudnienie
Do przymiotników dodajemy końcówkę -NESS, aby powstał rzeczownik.
(adj) kind – życzliwy
(n) kindNESS – dobroć, życzliwość
_________________________________________________________________
Inne popularne dla rzeczowników przyrostki to: -SHIP (friendship) , -AGE (shortage), -HOOD (childhood), -DOM (freedom)
Tworząc przymiotniki w języku angielskim będziemy najczęściej do rzeczowników dodawać następujące przyrostki:
-ABLE
(v) rely – polegać (na kimś)
(adj) reliABLE – niezawodny
-IBLE
(n) sense – sens, celowość
(adj) sensIBLE – rozsądny
-FUL
(n) fear – strach
(adj) fearFUL – przestraszony, zlękniony
-LESS
(n) fear – strach
(adj) fearless – nieustraszony
-AL
(n) logic – logika
(adj) logicAL – logiczny
Inne typowe dla przymiotników w języku angielskim przyrostki:
-IVE (attractive), -SOME (handsome), -ISH (foolish), -Y (rainy), -OUS (religious)
_________________________________________________________________
Przymiotniki w angielskim tworzymy także poprzez dodanie końcówek -ING i -ED.
Często mylą się one z czasami gramatycznymi np. PAST SIMPLE czy PRESENT CONTINUOUS. Końcówkę -ING dodajemy do przymiotników, gdy opisujemy daną rzecz, sytuację czy osobę np. coś jest EXCITING – ekscytujące.
-ED dodamy opisując swoje odczucia względem czegoś, gdy chcemy powiedzieć, że my jesteśmy EXCITED – podekscytowani.
Zgodnie z tym, często przymiotniki z -ED będą łączyć się w mowie z czasownikami typu: BE, FEEL czy GET, bo odnoszą się do naszych uczuć.
-I am excited.
-I feel excited.
-I get excited every time I travel by plane.
Przedrostki (prefixes) jak sama nazwa wskazuje postawimy „przed” słowem. Przedrostki mają swoje specyficzne znaczenie. W większości przypadków jesteśmy w stanie dzięki nim wydedukować z czym wiąże się dane słowo.
Jeżeli chcemy zmienić wyraz na ten o przeciwnym lub negatywnym znaczeniu dodamy przedrostki o znaczeniu NIE.
-UN
happy – unhappy
-DIS
honest – dishonest
-IN
visible – invisible
-IL (często przed słowem zaczynającym się na L)
logical – illogical
-IR (często przed słowami zaczynającymi się na R, ale nie zawsze… niestety: wyjątki)
responsible – irresponsible
-IM (przed „m” i „p”)
polite – impolite
mature -immature
Jak domyślić się znaczenia słowa poprzez znajomość przedrostków?
-MIS – przedrostek oznaczający „błędny”
(v) understand – rozumieć
(v) MISunderstand (chyba już wiadomo, co oznacza słowo z przedrostkiem)
Błędnie zrozumieć – dokładnie!
Inny przykład świetnie to obrazujący:
-ILL = źle
(adj) prepared – przygotowany
(adj) illprepared – źle przygotowany
_________________________________________________________________
-AUTO = samo
-ANTI = przeciwko
-BI = dwa
-EX = poprzedni
-EXTRA = ponad, za
-INTER = pomiędzy
-MINI = mały
-OVER = ponad
-UNDER = poniżej, niewystarczający
-PSEUDO = fałszywy
-TRANS = wzdłuż, przez
Biorąc pod uwagę powyższe informacje czy wiecie już dlaczego powiemy:
Pseudonym? Ex-husband? Autobiography? Bicycle?
blog dla nauczycieli i lektorów języka angielskiego 